با اختلال توجه و گفتار محدود؟ پاسخ علمی برای خانواده‌های پرتلاش

کودکی با نام  «سامیار»، حدود ۵ ساله از شهر تربت‌جام، یکی از مراجعان غیرحضوری و در حال پیگیری از راه دور مرکز گفتار توان‌گستر کرج است. والد او نگرانی‌هایی جدی دارد از جمله: ضعف تمرکز، بی‌توجهی به محیط، تأخیر در پاسخ‌دهی، درگیری شدید با موضوعات مورد علاقه، مشکل در انجام کار تا انتها، و گفتار محدود با درک پایین دستورات. خانواده تمایل دارند بدانند:

• آیا درمان آنلاین برای فرزندشان کافی است؟

• آیا باید برای درمان حضوری به مشهد یا کرج مراجعه کنند؟

• در منزل چه برنامه‌ای برای کار با فرزندشان مؤثرتر است؟

---

تحلیل تخصصی از وضعیت سامیار

بر اساس پیام والد، نشانه‌های زیر قابل استخراج است:

۱. ضعف توجه پایدار و توجه مشترک

کودک هنگام دریافت دستور یا خواسته، بلافاصله واکنش نمی‌دهد و یا نیاز به چند بار تکرار دارد. همچنین در تعامل با والد یا مربی تمرکز نمی‌کند.

۲. رفتار تکراری و درگیری با موضوعات خاص

سامیار زمانی که ذهنش به یک موضوع مشغول شود، قادر نیست از آن دل بکند یا توجهش را به خواسته دیگران بدهد. این ویژگی ممکن است نشانه‌ای از اختلال عملکرد اجرایی یا مشکلات طیف خفیف اوتیسم باشد.

۳. ضعف در شروع و پایان کار

به گفته والد، برای انجام کار ساده‌ای مثل حل‌کردن کتاب کار یا بازی، کودک نیاز به فشار بیرونی دارد و نمی‌تواند خودانگیخته عمل کند.

۴. تأخیر پاسخ‌دهی و کندی در گفتار

واکنش به سؤال، نام یا دستور با تأخیر همراه است. ممکن است کودک درک اولیه داشته باشد اما مسیر پردازش اطلاعات و پاسخ‌دهی به کندی انجام می‌شود.

احتمالات تشخیصی مطرح‌شده

آیا درمان آنلاین برای چنین کودکی مؤثر است؟

پاسخ بستگی به شدت اختلال و مشارکت خانواده دارد. در بسیاری از موارد، کودکانی مانند سامیار با راهنمایی گام‌به‌گام والدین و برنامه درمانی ساختاریافته از راه دور، نتایج بسیار خوبی گرفته‌اند.

با این حال، اگر یکی از موارد زیر وجود داشته باشد، درمان حضوری یا نیمه‌حضوری (ترکیب حضوری + راه دور) ارجح است:

• کودک همکاری با والد در خانه ندارد

• رفتارهای مخرب یا پرخاشگری دارد

• اختلال گفتار همراه با آپراکسی یا لکنت است

• کودک اصلاً درک اولیه دستورات را ندارد

در غیر این صورت، بسته‌های آموزشی آنلاین کلینیک گفتار توان‌گستر کرج، به همراه جلسات پیگیری با درمان‌گر، می‌تواند جایگزین مناسبی باشد تا زمان مراجعه حضوری.

چه کاری برای تقویت توجه، تمرکز و گفتار کودک در خانه انجام دهیم؟

برنامه پیشنهادی برای خانواده سامیار و کودکان مشابه:

بخش اول: تنظیم سبک روز کودک

1. کاهش زمان تماشای تلویزیون و موبایل به کمتر از ۳۰ دقیقه در روز

2. تثبیت برنامه خواب و بیداری (خواب شبانه ۱۰–۱۲ ساعت)

3. شروع هر روز با برنامه فیزیکی (مثل طناب، دویدن، جست‌و‌خیز) برای تحریک نیم‌کره چپ مغز

بخش دوم: تقویت توجه با بازی‌های کاربردی

1. بازی دنبال کن با صدا یا نور

2. بازی کارت حافظه (Matching Cards)

3. سوال‌های بله–خیر با موضوع‌های ساده

4. تکرار کلمه یا جمله‌ی ساده بعد از شما

5. پیدا کردن شیء مشخص در محیط بر اساس توضیح

بخش سوم: تمرینات تقویت گفتار و پاسخ‌دهی

1. تمرین «جمله‌سازی با تصویر» (مثلاً «توپ قرمز را بگیر»)

2. تقلید آگاهانه‌ی کلمات با تأکید بر شروع و پایان صدا

3. استفاده از آینه برای هماهنگی لب و زبان

4. بازی «کی چی گفت؟» برای فعال‌سازی حافظه شنیداری

5. استفاده از دفتر «کلمات امروز» و مرور روزانه‌ی ۵ واژه جدید

برنامه پیشنهادی روزانه برای سامیار

چه بسته‌هایی برای سامیار توصیه می‌شود؟

۱. بسته‌ی تخصصی «از واژه تا گفتار»

شامل تمرینات تقویت واژگان، جمله‌سازی، گفت‌وگوی هدفمند و داستان‌درمانی

۲. بسته‌ی «تمرکز و توجه کودکان»

مناسب کودکانی که زود حواسشان پرت می‌شود یا پاسخ‌دهی کند دارند.

۳. بسته‌ی «توانمندسازی والدین»

آموزش گام‌به‌گام برای مادر و پدر جهت اجرای تمرین‌ها در خانه بدون فشار

نکاتی که حتماً باید رعایت شود

• به کودک فرصت بدهید فکر کند و پاسخ دهد (حداقل ۵ ثانیه مکث بعد از پرسش)

• از دستورهای کوتاه استفاده کنید

• گفتار را همراه با حرکت بدن یا تصویر کنید

• انتظارات خود را تعدیل کنید، ولی ادامه دهید

• به ازای هر تلاش کلامی، فوراً تقویت کلامی و غیرکلامی (آفرین، در آغوش گرفتن) داشته باشید

پاسخ به سؤالات والد محترم:

۱. آنلاین بهتره یا حضوری؟

اگر امکان حضور نیست، درمان آنلاین با راهنمایی تخصصی و برنامه پیوسته هم مؤثر است، به‌ویژه اگر والد همراه باشد.

۲. بهتره مشهد بیارمش یا ببرم کرج؟

مرکز مشهد برای بررسی اولیه می‌تواند مناسب باشد، اما در صورت عدم پیشرفت، ارجاع به کلینیک تخصصی گفتار توان‌گستر کرج توصیه می‌شود.

۳. چه چیزهایی باعث میشه نرمال بشه؟

ثبات، تمرین منظم، تقویت حسی، کاهش محرک‌های اضافی، و برنامه روزانه هدفمند.

۴. وقتی کتابش رو می‌خواد، چی بگم؟

«بگو کتاب، تا بهت بدم»؛ با صبر و لبخند، بدون تحقیر یا تهدید.

۵. چند ساعت در روز باید تمرین کنیم؟

حداقل ۲ ساعت پراکنده گفتاردرمانی + ۱ ساعت بازی حسی و تمرکز در روز توصیه می‌شود.

راه‌های ارتباطی و پیگیری حرفه‌ای درمان

📍 کلینیک گفتار توان‌گستر کرج
آدرس: کرج، رجایی شهر، بلوار انقلاب
📞 واتساپ و تماس: 09121623463
🌐 سایت: digispeech.ir

شبکه‌های اجتماعی:

• اینستاگرام: @siavashataee | @goftatavangostar | @Device_speech_aid

• یوتیوب: youtube.com/@doctorspeechy

• آپارات: aparat.com/doctor_loknat.ir

• تلگرام: @academysiavashataee | @introducegtg | @GTGacademy | @doctorloknat

پیام نهایی برای والد سامیار

شما تا اینجا مسیر را درست آمده‌اید. تشخیص داده‌اید که فرزندتان نیاز به کمک دارد، به‌دنبال راهکار هستید، و آماده‌اید همراه شوید. اگر هر روز فقط کمی صبر، بازی، تمرین و مهربانی را در کنار تخصص قرار دهید، «سامیار» شما هم خواهد درخشید… در کنار دیگر کودکانی که صدای خود را با حمایت خانواده و درمان علمی پیدا کرده‌اند.